De bijzondere historie van Rijssen: Werkwilligen en controversie
AlgemeenRIJSSEN - In deze achtste aflevering van de bijzondere historie van Rijssen, zijn de arbeiders werkzaam bij Ter Horst & Co gedwongen en klassenstrijd te voeren tegen de kapitalisten, voor de verbetering van hun arbeidsomstandigheden.
De bewustwording van de Rijssenaren omstreeks het jaar 1906 leidt tot de opkomst van de vakbonden. De staking, georganiseerd door de vakbonden, was onvermijdelijk geworden, doordat de patroons, na aanvankelijk bereid te zijn geweest tot concessies, op een gegeven moment de hakken in het zand zetten. Voor een deel zal deze houding zijn ingegeven door hun relatie met Van Heek & Co. Dit bedrijf heeft bij eerdere stakingen precies dezelfde houding aangenomen. De vastberaden houding van de fabrikanten lijkt te zijn ontstaan, doordat ze beseffen dat een eventuele staking benut kan worden om het werk in de fabriek anders te organiseren. Het meertouwenstelsel werd op deze manier ingevoerd. Op het moment dat de nieuwe loonregeling werd medegedeeld kregen de arbeiders meteen te horen dat voortaan dit meertouwenstelsel in werking zal treden.
Werkwilligen
Bovendien is vanaf het begin van de staking steeds een groep werkwilligen bezig geweest de fabriek opnieuw in te richten. De afloop van het conflict werd niet alleen veroorzaakt door de keiharde opstelling van de fabrikanten, maar ook door de tegenstelling tussen de arbeiders, die vanaf het begin af te zien is geweest. Een groot deel van de Rijssense arbeiders wilden niet deelnemen aan de staking. De fabrikanten konden deze tegenstelling uitbuiten en vervolgens rustig aanzien hoe steeds meer arbeiders de fabriek in gingen.
Controverse
Aan het Rijssens arbeidsconflict ligt ook een politieke controverse ten grondslag tussen de Anti Revolutionaire Partij en de Liberalen. Wie zien dat deze tegenstelling zich op verschillende momenten manifesteert, bijvoorbeeld bij meningsverschillen tussen het gemeentebestuur en de firma over de manier waarop de openbare orde moet worden gehandhaafd. De staking is verloren en daardoor keren vele Rijssenaren zich van de vakbonden af. Binnen de Rijssense gemeenschap zijn diepe wonden geslagen. Een aantal Rijssenaren komen in Rijssen niet meer aan het werk en vertrekken naar het buitenland. De verhoudingen tussen Ter Horst & Co en een groot deel van de stakers is verstoord. De publieke opinie was zwaar op de hand van de Rijssenaren. Overal in Nederland werden steuncomités opgericht zodat het vanaf het begin tot het eind de stakers niet aan geldelijke steun ontbrak. De staking in Rijssen stond niet op zichzelf, maar was er één in een reeks van Twentse arbeidsconflicten.
Dick Tukkers
