De bijzondere historie van Rijssen: Meer dan alleen jute

RIJSSEN - Het bijverdiensysteem, waarbij jonge vrouwen en kinderen thuis werkten om wat bij te verdienen met het naaien van jutezakken voor ter Horst & Co, was ontstaan toen in de achttiende eeuw Overijssel zich herstelde van de grote verwoestingen van de Tachtigjarige Oorlog.

Het economische leven was erop gericht om zelf in eigen behoefte te kunnen voorzien. Dit gold zowel voor de boerenhoeven als voor de stadjes. De boer verbouwde haver voor zijn eigen paarden en vlas eerst alleen voor eigen gebruik. De landbouw kon geen bevolking meer opnemen, omdat uitbreiding voor bouwgronden door de markten zoveel mogelijk werd tegengegaan. Vandaar dat behalve met weven ook geld werd verdiend met spinnen, klompen maken, schoenmaken, schipperij, vervoer van goederen met paard en wagen. Zo looiden rond het jaar 1800 de schoenmakers hun eigen leer vanuit Twente. En werden er vanuit Twente veel klompen uitgevoerd naar Friesland en Holland.

Stenen bakken
Een van de oudste bestaansmiddelen van de Rijssense bevolking was het stenen bakken. De grondstof hiervoor werd gevonden op de Brekeld, de zuidoostelijke helling van de Es. Onwilkeurig zijn we geneigd te denken dat de ravijntjes daar ontstaan zijn door de werking van de gletsjers in de ijstijd. Ze zijn echter het werk van mensenhanden en niet van natuurkrachten. Hier werd vroeger de klei gegraven die gebruikt werd als grondstof voor het bakken van stenen. De klei dateert niet uit de ijstijd maar is van oudere herkomst. Ze was niet geelgrijs en vol keien, echter donkerblauw en vet, zo vet dat ze soms op het water bleef drijven. Ze is ontstaan toen ons land nog onder de zeespiegel lag en de kustlijn ergens diep in Duitsland liep.

Delven
Overal waar de oude blauwe zeeklei niet te diep lag werd de spade in de grond gezet. De zware klei moest met de spade gedolven worden Het was moeizaam werk. Het werk werd generatie op generatie gedaan. In hobbelige wagens werd de vette massa vanaf de bossen afgevoerd naar het fabrieksterrein

Tichelwerken
De historie vermeld het verhaal over de ongeveer vijftig kleine tichelwerken in west Twente. Over de historie van de Rijssense steenfabriek ‘De Brekeld‘ en het gebruik van de diverse ovens, machines en werkmethoden verhaalde ik u reeds de jaren 2017/2018. In een volgende editie van deze historie zijn er nog meer bijzonderheden te vermelden, welke ik u niet wil onthouden.

Dick Tukkers