Orgel in de Rijssense Schildkerk; een lekker passend jasje

RIJSSEN - Een gastvrije ontvangst, in de consistorie van de Schildkerk, koffie, een praatje, de lijst van predikanten ziet op ons neder, te beginnen met Bernardus Stedemeijer, ds. Jan van het Goor als onlangs vertrokkene staat er nog niet op.

Frits Berkhoff, al meer dan 50 jaren organist, vertelt over de orgelcommissie, die naar een passend orgel zocht, toen het met het oude orgel echt niet meer ging. Het werd na zorgvuldige overwegingen en luisterexcursie Flentrop Orgelbouw B.V., ‘vakmanschap sinds 1903’, in Zaandam. Een deel van het fraaie pijpwerk van Johan Christ Scheuer uit 1856 werd ingepast, wat veel vakmanschap vereist om het verhaal te voorkomen van nieuwe wijn in oude lederen zakken. Flentrop is daar uitmuntend in geslaagd. In februari 1981 werd het in gebruik genomen. Een mechanisch orgel, wat betekent dat er geen elektrotechniek aan te pas komt, of pneumatiek, alleen het pure oude ambacht, grotendeels handwerk, een eiken witgeschilderde kast, met daarin ca. 1750 orgelpijpen, piccoloachtige kleintjes, de langste reus meet vier meter tachtig, vandaar een bedrag van pakweg 5 ton. Het kerkvolk ziet alleen de frontpijpen, overigens een aangenaam klassiek aanzicht, het doet oud en vertrouwd aan. En zo’n orgel is het ook. Er zijn stroeve orgels die zich moeizaam laten veroveren, maar als je even zo maar wat speelt, voelt de aanslag meteen heerlijk aan, licht, solide, net als de klank, het geluid van een gezaghebbend spreker, die je meteen te pakken heeft en je meesleept naar hoger sferen. Want dat kán een orgel, na een goede preek een loflied, de gemeente zingt hoorbaar belevend mee, dan ontstaat een mystiek gebeuren. Een goeie organist is een tovenaar, die met de ogen de noten moet lezen van drie notenbalken onder elkaar en met zijn handen grepen doet in de 56 toetsen van twee klavieren, en met de voeten over het voetklavier huppelt. En dan ook nog kiezen uit 30 registers, Trompet, Prestant, Dulciaan, Cornet, vulstemmen, Bazuin, Subbas, Bourdon, en wat niet al. Tik een orgelstuk in op YouTube en je ziet zo’n organist multifunctioneel bezig. Frits Berkhoff is lichtelijk vergroeid met dit orgel, hij kan het laten fluisteren en bulderen. Een bescheiden vakman. Wat zijn lievelingsstuk is? Na wat aarzelen: “Schmucke Dich, O, liebe Seele”, van Bach. (ook op YouTube te horen en te zien). De Hervormde gemeente van Rijssen telt 4 kerken met evenzoveel orgels met twee tot drie diensten per zondag. Daarnaast bruiloften en begrafenissen. Er zijn dan ook 12 hoofd- hulp- en invallende organisten met de taak ‘de lofzang gaande te houden’. Van de predikant krijgen ze een briefje (of een uitgebreid A-viertje) met de te spelen psalmen, en recent ook gezangen uit de bundel Weerklank. Er moeten dan passende voorspelen, koralen en naspelen ingestudeerd worden. En muziek voor- en na afloop van de dienst. Machtig mooi werk….
Gerrit Kraa