Gea Santema op de bres voor dialect met Ech Riessens
RIJSSEN – Gea Santema gaat de dreigende ondergang van het Rijssens dialect aan het hart. Daarvoor heeft zij de Facebookpagina Ech Riessens in het leven geroepen. En met groot succes, want er zijn al minstens 1600 volgers.
Gea Santema, geboren Van de Maat (van de Knolle), is getrouwd met rechercheur Bert Santema en moeder van twee zonen, Alex en Chris. Ze vertelt – uiteraard in mooi Rijssens –wat zij heeft met plat praten en schrijven. "Riessens kuijern veun ik aaltied heel normaal. In minne eerste joarn woonn viej biej gropmoo en grofva in. Dee deedn oolderwets Riessens, det kö'j begriepn. De eerste keer det 't miej opvöl det Riessens ne biejzeundere sproake wes, was toen ik in Rotterdam woarken. De meuge doar wussen det ik eens in de zo völle tied min moo beeldn en at 't zo vear was gungn ze allemoal in nen kreenk um miej hen stoan um met te lustern. De nieje collega's mossen dan roadn watvonne sproake of het was. Meest duchen eur det 't iets Scandinavisch mos wean. Knooivolk."
In 1994 verhuisde ze weer terug naar Rijssen. "Iets met met longn en hangn, zeg mear. Een poar keer he'w nog collega's oet 't westen oawer de vloere ehad. Dee schrukn zik ne bereurte toen at kunnigen hier zo mear de achterdure binn-kömn zetn. Nee, hier was 't völs te gevoarlijk!
Toen de kinderen naar school gingen er vriendjes over de vloer kwamen viel het haar op dat jonge mensen bijna geen plat meer spraken of zelf niet meer konden verstaan. "In dee tied köm ik ok stuks teegn woer ik leuze oawer het meuglijk oetstoarven van het dialect. Det mu'w nit hemm, dachen ik. Zonne biejzeundere, oolde sproake mut bewoard bliewn. Net as de historische gebouwn in Riessen dee'w nog oawer hebt. Iej munn rekn det oons pleatsken al oarns roond de joartelling besteun, miskien kuijern de leu toendertied wal ongevear 't zelfde as viej non."
Twee jaar geleden liep Gea een basisschool binnen tijdens de pauze. "Spölketeer! Wat een kabaal keunt wichter toch maakn. Mer inene völ het miej op: ik heurdn niks, hoo good a'k ok lustern, helemoals niks! Nog nit één woord plat wör duur de meuge sprökn. Vanof dee tied heb ik de oorn en de döppe good lös-eheuldn: hoe slim is het fealijk met het plat kuijern en skriewen? Zol het woar wean wat de leu zengt: nog ene generatie vearder en dan is het edoan met oonze sproake?
Wat te doon? Ik zin begunn met kuijern en nog 's kuijern, de beste manere um ne sproake oawer te brengn, vuural met de wichter en eure kammeröa. Viej hebt 't ehad oawer van alns en nog wat, ok oawer de geschiedenis van Riessen, doar leart ze niks oawer op de schooln, jammer genog. Vurig joar he'k op Facebook ne pagina emaakt en den "Ech Riessens" eneumd. Mooie oolde foto's der op ezat, ne keer nen bak of een verhaal en 't vuurnaamste: alns in 't Riessens eskreewn.
Hoe vuurnaam het is um wichter zo joonk meuglijk plat te learn kuiern kö'j ok mooi op zo'n medium kwiet. Viej zeent begunn met een man of tiene, twentig en 't zeent 'r non al een dikke 1600.
Mooi ook um te zeen det het skriewn in 't plat pik biej groad wordt oawer-enömm.
Gea is blij dat ze is opgevoerd met een unieke taal met woorden die mogelijk wel duizenden jaren oud kunnen zijn. "Het zol miej duur een hard bot goan as hier oawer nen zet niks mear van oawer is."
