Historie steenfabriek 'De Brekeld' van 1924 tot 1982
RIJSSEN- In de vorige editie over de historie van steenfabriek 'De Brekeld' verhaalde ik u de betekenis van het 'tichelwoark', het ontstaan van de steenfabriek de 'Brekeld', de handmatige productie van de stenen, en het drogen van de stenen in de open lucht.
Nadat de stenen 'luchtdroog' waren werden ze in het begin vervoert naar de oven op een platte kar met een paard ervoor. In latere jaren werd deze methode vervangen door vernieuwing. De stenen werden in karretjes vervoerd. Deze karren werden voorgetrokken door een paard over rails. Nog later werd er een zelfontwikkelde heftruck met een hijsmechanisme gemonteerd op een oude legerjeep voor deze functie. Het vervoer werd steeds efficiënter naarmate de techniek vorderde.
Het bakken van de stenen in de veldoven
Deze veldoven bestond uit drie vaste muren. Binnen deze ruimte werden de luchtdroge stenen opgestapeld in 34 lagen boven elkaar. Vervolgens werd er nog een vierde muur aan de voorkant gemetseld en daarna werd de bovenklant dicht gemaakt met reeds gebakken stenen. Om de warmte van de oven te kunnen vasthouden werd tussen de muur en de grote hoeveelheid opgestapelde stenen een laag zand aangebracht. Dit functioneerde als isolatiemateriaal dat zo min mogelijk warmte verloren liet gaan. Door onderin de vierde muur enkele stenen weg te laten na het bakken van de stenen kon men het zeer hete zand weer terug laten lopen in de gaten aan de voorkant van de oven. Het geheel werd afgedekt met natte leem zodat alles een compact geheel vormde. Dan kon het stoken van de oven met turf beginnen. Dit was een langdurig en moeilijk proces, maar in die tijd had niemand haast en de productie was ruim voldoende om aan de vraag te voldoen. De turf werd vanaf de turfloodsen door een opening, die aan de buitenkant dicht gemaakt kon worden met een ijzeren deurtje, in de veldoven gegooid. Tijdens het inpakken van de nog ongebakken stenen bouwde men vanaf deze opening een gang in de rijen gestapelde stenen waarin de turf terecht kwam. Ook werd van bovenaf in de kokers de oven met turf gestookt. Het stookproces in de veldovens duurde ongeveer drie weken. Daarna volgden nog eens drie weken waarin de stenen moesten afkoelen na het bakproces.
Kwaliteit
Uiteindelijk na deze lange periode van het maken, het drogen en het bakken van de stenen werden deze gesorteerd. Ze werden per stuk beoordeeld en ingedeeld als eerste of tweede kwaliteit. Krom gebakken stenen of stenen met scheurtjes weden als tweede kwaliteitsstenen aangemerkt en gebruikt voor het metselen van binnenmuren. De eerste kwaliteit stenen waren de beste bakproducten. In de volgende editie: het vervoer van de gebakken stenen naar de bouwplaats.
Dick Tukkers