Historie steenfabriek De Brekeld 1966 -1982
RIJSSEN - In een vorige editie verhaalde ik u, hoe de ringoven in het jaar 1964 werd vervangen door een moderne tunneloven. Maar de modernisering ging door, want in 1965 verdween de bagger en tevens geraakte ook het leemtreintje op een zijspoor.
De bagger werd vervangen door een dragline en het treintje door vrachtauto's. Zij namen de plaats in van de kiepkarretjes die jarenlang werden voortgetrokken door het leemtreintje. In de begintijd van deze 'nieuw periode' begin jaren zestig werd het kraanwerk en het transport gedaan door de ''jongs'' van Dieks van Kappert. De dragline was van het merk Fuchs en de drie vrachtwagens waren van het merk GMC. Korte tijd daarna schafte steenfabriek De Brekeld samen met steenfabriek Smeijers & Voortman een eigen dragline en twee kiepvrachtauto's aan, elk van 10 ton. De leembaggermachine die vele jaren dienst had gedaan werd aan de kant gezet en de vier kilometer lange spoorlijn belande bij de ijzerboer.
Zwerfkeien
Maar doordat er nu minder controle was op de winning van leem, kwamen er ook wel eens grote tot zeer grote zwerfkeien mee naar het tichelwoark, tot ongenoegen van de man aan 'bagger', hij moest de soms kolossale stenen met een schep weer uit het talud zien te krijgen. Deze zwerfkeien leverden vaak een extraatje op voor het personeel. De uitgegraven zwerf/veldkeien werden door tuinbezitters gebruikt als decoratie in hun tuin, want voor een kratje bier of een liter jenever konden de tuinbezitters hun aanhanger volladen met deze zwerfstenen. Nog steeds zijn deze stenen terug te vinden in particuliere tuinen. Maar ook mooie gladgeschuurde stenen kwamen wel eens naar boven .In de jaren zestig/zeventig ging men dergelijke stenen zoeken, om er sieraden van te maken, bijvoorbeeld stenen hangers aan een halsketting. Ook werden er bijzettafeltjes van de gladgeschuurde zwerfkeien gemaakt.
Laatste investering
Het einde van de zeventiger jaren kwam er een tweede tunneloven bij De Brekeld en werd het stenen maken, nog verder gemoderniseerd, onder andere met een computer gestuurde oppakmachine.
Sluiting
Begin tachtiger jaren kwam er een eind aan het bestaan van steenfabriek De Brekeld in Rijssen. Nederland belandde in een grote crisis en er werden weinig bouwprojecten opgestart, waardoor er steeds minder bouwstenen nodig waren. Ook het verkrijgen van bouwstoffen in de buurt van Rijssen werd een groot probleem. Daardoor moest de leem van elders gehaald worden, wat echter een hoge kostenpost met zich mee bracht. Ook meende de bank in deze zeer moeilijke tijd, om er goed aan te doen om de geldkraan dicht te draaien en zich niet te bekommeren om de gezinnen die hier de dupe van konden worden. Ook de eventuele investeerders gaven niet thuis. Door deze samenloop van omstandigheden had deze prachtige fabriek, die enkele jaren er voor in zijn geheel geautomatiseerd, geen bestaansmogelijkheid meer. In 1982 werden de poorten van De Brekeld helaas voorgoed gesloten
Met dank aan fotograaf Arjan Baan voor het aanleveren van de historische foto's bij deze serie artikelen.
Dick Tukkers