Martin ter Denge
Bril
Toen as onzen Jan noar de skole gung, learen hee Hollands skrieven. Hee kreeg zo te zeggen nen bril met Hollandse regels, vaste op 'n neuze. Iederen tekst wat hee onder ogen krig, zut hee automagisch duur den Hollandsen bril. Mer Jan kuiert ook Nedersaksisch. Ne totaal andere sproake. Toch kik hee doarnoar duur zinnen Hollandsen bril. Hee weet ja nit better. Mer den bril is doar nit vuur emaakt. Nedersaksisch warkt op wat punten heel anders as Hollands. Dee punten valt boeten et blikveld. Dus zog Jan doar zelf wat vuur oet 'n dikken doem. Däks, dubbele klinkers, nen reagen van komma's, aksenten vuur- en achteroaver, dinge vortloaten… In ieder Saksisch dorp wont wal wat Jannen. Jongs dee as Plat wilt skrieven, mer allemoal den Hollandsen bril op hebt en dan kreatief wordt. Gevolg: choas. Nee, chaos.
Want wat den enen Jan oetprakkiseert, hooft vuur den ander nog nit logisch te wean. Spelling is altied nen ofspraak. As iej zonder oaverleg zo mer wat letters en leastekens op papier klatset, mut iej mer ofwochten of dat een ander begrip. En dan he'w ook nog nen helen fossen Wilhelms. Duutsers dee Nedersaksisch kuiert. Wilhelm hef op de skole nen Duutsen skriefbril strak op 'n neuze kregen. De skriefregels dee vuur onzen Jan heel logisch leken, raakt kant noch wal vuur onzen Wilhelm. Andersumme liek zo. Eagenlik mut der nen geheel niejen bril wean. Ene vuur as iej wat wilt met Nedersaksisch in de klasse of oaver 'n poal. Doarvuur mut wiej dan eerst den anderen bril ofzetten. Helaas zint völle Jannen en Wilhelms froai strabant. Dee zint drietensgek met de wieze woerop as et non geet. Of bange vuur verandering. Ze vergett et doel van skrieven: nen bodskop zo op papier zetten dat et een ander begrip. Nit: min lokale aksentjen zo strak meugelik vaste leggen. Want doar köant leu 600 km wiedterop niks met. Der zint miljoenen leu met verskillende aksenten in et Nedersaksisch. Dee kö'j oewe oetsproake nit opdringen, dat magt ze helemoal zelf weten. Zo geet et ook in et Nederlands. Doar is mer ene skriefwieze van, mer toch mag nen Rotterdammer et heel anders oetsprekken as nen Broabander.
Tehope met ene van de Velüwe, ene uut Westfalen en twee uut Sleeswyk-Holsteyn (in Düütskland) hebt wy verleaden jår gangs ewest üm nen nyen bril te maken vöär ALLE soorten neadersaksisk. Med één neaderlandsk en één düütsk glas en oldsaksiske pöötjes. Kost eaven wennen (want et is ny), mer so köänt wy lesryges maken vöär et hele språkgebeed. Facebook en Google in eendüdig saksisk ümsetten. En et endelik es as ne egenstandige språke presenteren. Wy nöömt et de Nysassiske Skryvwyse en y least em nu hyr.
En et mooie: Jan en Wilhelm magt et beyde uutsprekken so as et öär good dücht.