De bijzondere historie van Rijssen: Kinderarbeid
RIJSSEN - De Rijssense huisarts Gerhardus Immink is omstreeks het jaar 1890 niet gelukkig met het gegeven dat kinderen al vanaf 12 jaar in de jutefabriek van ter Horst & Co werken. Hij vindt dit te jong en zou liever zien dat de kinderen met veertien jaar beginnen te werken. Toch is hij van mening dat de jongeren die bij ter Horst & Co werken er tamelijk goed uitzien. En hun lichamelijke toestand er sinds ze werken niet op achteruit is gegaan. De kinderen worden niet geneeskundig gekeurd wanneer ze beginnen te werken.
De kindersterfte is in de gezinnen waarvan de vrouw in de jutefabriek werkt groter dan in andere gezinnen. Vrouwen die spoedig na de bevalling weer aan het werk gaan, hebben een oppasoma en geven het kind borstvoeding in de ochtend voor het werk, tussen de middag en in de avond. Het kind heeft hier echter niet genoeg aan. De arts vindt dat een getrouwde vrouw thuis hoort om het huishouden te doen. Hij is echter niet van mening dat de huisgenoten, behalve de baby, lijden onder het werk van de werkende moeder. Het is hem niet opgevallen dat het misbruik van sterke drank groter is in gezinnen waarvan de vrouw in de fabriek werkt, dan in andere gezinnen. Immink stelt dat de fabrikanten de laatste tijd strengere maatregelen hebben genomen door vrouwen gedurende een tijd voor en na de bevalling te weren. Men is zelfs van plan langzamerhand de getrouwde vrouwen helemaal uit de fabriek weg te houden.
Plan Volkspark verworpen
In april 1893 deelt de firma mee, naar het voorbeeld van Van Heek & Co uit Enschede een volkspark te willen stichten. Zij heeft daarvoor een gedeelte van de gemeenteweide, de Mors op het oog. De Mors is eigendom van de gemeente Rijssen. Bij dit volkspark zal een gebouw voor ontspanning voor de arbeiders komen, waar geen sterke drank geschonken wordt. Juist bij dit initiatief blijkt dat het niet helemaal pais en vree is tussen de firma en Rijssen. Sommigen zijn bang dat het volkspark onzedelijkheid in de hand zal werken en verstoring van de zondagsrust. Anderen vrezen dat de revolutiegeest aangewakkerd zal worden. In de gemeente circuleren al snel twee verzoekschriften, één voor en één tegen de komst van het park. Ter Horst voelt zich martelaar en doet verslag aan de financiers in Enschede. De Rijssense gemeenteraad verwerpt het plan en ter Horst ziet voorlopig van het plan af. Ook hierin zien we de tegenstellingen tussen de bevolking en de fabrikant.
Volgende keer hoop ik u te verhalen over de confrontaties tussen de arbeiders en de fabrikanten van ter Horst & Co .
Dick Tukkers