De bijzondere historie van Rijssen: staking
RIJSSEN - In het jaar 1890 blijkt dat er in verschillende fabrieken in de omgeving enige financiële verbeteringen zijn aangebracht. Maar in de fabriek in Rijssen is er in geen jaren loonsverhoging geweest. De jurist mr. G.J. Sybrandi, lid van de Anti Revolutionaire partij, stelt zich dan ook fel op tegen de huisarbeid die in Rijssen wordt verricht.
Het naaien van jutezakken door vouwen en kinderen thuis gaat ten koste van de gezondheid en van het gezinsleven. Er moet wel wat bijverdiend worden, want van het hongerloon kan men niet leven. De fabrikant schrikt van de loonbeweging die de rust in het 'juteparadijs' verstoort. Ze doen opnieuw concessies. Ze komen terug op hun aanvankelijke weigering het loon van de laagstbetaalde arbeiders aan te passen. In juni worden de lonen van vijf gulden en eenendertig cent verhoogd naar zes gulden. Bedenk dat er per week zesenzestig uur gewerkt moest worden. Bovendien wordt, tot verbazing van de Rijssenaren, wanneer de fabriek enige uren stil staat, schadevergoeding gegeven voor gederfd loon, iets wat nooit eerder gebeurd is.
Leefomstandigheden
De woon- en leefomstandigheden in Rijssen zijn slecht, pleinen en straten zijn vervuild, de kwaliteit van het drinkwater laat te wensen over. De werktijden zijn lang en bovendien zijn de lonen onvoldoende om in het levensonderhoud te kunnen voorzien. Het werk in de jutefabriek is ongezond. Het sterftecijfer ligt in Rijssen ver boven het landelijk gemiddelde. Bovendien zijn er veel gevallen van tuberculose (tbc), waarbij stof van de jute wordt genoemd als een van de oorzaken. In de zomer van 1906 wordt duidelijk dat de Rijssenaren verbetering van hun omstandigheden willen.
Staking
Ze melden zich massaal aan bij de vakbonden en gaan over tot het stellen van looneisen. Op 3 december 1906 is het zover, de jutefabrieken in Rijssen staan stil. In Rijssen ontstaat een felle strijd, niet alleen tussen de arbeiders en fabrikanten, maar ook tussen de arbeiders onderling. Het conflict zal bijna vijf maanden in beslag nemen. Er volgt een bemiddelingspoging van burgemeester Teunis Lodder. Een commissie uit de burgerij probeert een gesprek tussen de firma en het stakingscomité tot stand te brengen. Dit lukt, maar het gesprek levert niets op. Dan worden twee nieuwe bemiddelingspoging ondernomen. Ditmaal door landelijk bekende politici, onder wie het Kamerlid voor de Anti Revolutionaire Partij de heer P. van Vliet en de voorzitter van de diamantbewerkersbond Henri Poplak. Zij doen een bod waarbij de stakers ongeveer vijfentwintig procent van hun oorspronkelijke eis zullen krijgen. Ter Horst & Co heeft overleg met van Heek in Enschede en ze wijzen ook dit bod af. In een volgende editie de confrontatie tussen werkwilligen en stakers.
Dick Tukkers