Houdt de lofzang gaande
Er is in Rijssen geen protestantse kerk waarin geen psalmen gezongen worden. In de ene kerk minder, in de andere kerk uitsluitend. De Psalmen horen onbetwistbaar tot het religieuze erfgoed van ons volk.Wie kent niet de rest van deze regel: "'t Hijgend hert…”? Anderen geven de voorkeur aan "Evenals een moede….”
De berijmde Psalmen hebben een kleurrijke, lange geschiedenis. De Reformatoren (Calvijn en Luther bijvoorbeeld) zagen het belang van berijmde psalmen. Goed te onthouden. Vooral Calvijn heeft vakbekwame mensen aan het werk gezet: Louis Bourgeois, Marot, De Bèze, etc. Ze leverden in korte tijd 150 Psalmen, totaal 1064 coupletten, teksten én melodieën! "Comme un cerf altéré brame” luidt de hierboven genoemde regel uit de prachtige Psalm 42. In Nederland wilde graag een vertaling. Petrus Datheen, een geziene (hof)predikant, vertaalde de Franse Psalmen. Probleem was het verschil in accent: De Fransen hebben een finaal accent. De Lage Landen gebruiken een initiaal accent: demáín - mórgen. Datheen had hier en daar dus wat kreupele regels: "Och waar ‘t dat Gij mijn leven gans en gaar, schiktet naar Uwe wet door Uw genade”. Maar Datheens berijming was toch uitzonderlijk populair tot in de 20ste eeuw en behoorlijk dicht bij de originele prozatekst. "Comme un cerf altéré brame” werd nu: "als een hert gejaagd, o Heere”, met het bijvoeglijk naamwoord achter het zelfstandig naamwoord, ook zoals in het Frans doorgaans het geval is. Een nieuw berijming werd ingevoerd in de tijd van de Verlichting, waarin deugd en brave oppassendheid de boventoon voerden en God een Opperwezen werd genoemd: Psalm 1 heeft het direct al over het pad der deugd. Er was veel verzet tegen deze berijming van 1773. In Maassluis ontstond een psalmenoproer, Maarten 't Hart hield er een roman aan over. Een enorme opgaaf om de kersverse protestanten aan het zingen van de 150 psalmen te zetten. Aanvankelijk zonder orgelbegeleiding en met voorzanger: de schoolmeester, ook voorlezer, klokkenluider en kerkenspraaklezer. Hij gooide zijn hoofd in de nek en stiet brullend de eerste regel uit. De gelovigen galmden er achteraan, namen de tijd, de ritmiek verbleekte, op hele noten werden de psalmverzen afgewerkt, met wonderlijke draaiingen tussen de regels, het ging er vaak om wie het hardste kon zingen. De orgels vonden niettemin ingang, al bleven sommigen tégen. In Rijssen had de Schildkerk de primeur: in 1763 plaatste de Deventer orgelbouwer Böhler een eenklaviersorgel met 8 registers. In 1780 werd het voor 1000 gulden verkocht aan de Heren van Zutphen. Derk Marsman, de schoolmeester, kon weer zijn machtige keel inzetten om de gemeente orgelloos door de zangen heen te slepen…
Gerrit Kraa (Orgels in Rijssen deel 10)