Column: Aquatische levensvorm
AlgemeenStelt oe es vuur da’j in een restaurant zitt en den ober kump bie oe an toafel met et beuken in ’n anslag. Iej zegt: “Vuurof had ik gearne de rundercarpaccio en um te drinken nen roden wien der bie.”
- “Heel good, mevrouw,” dut den ober.
“…En vuur et heuvdgerecht ha’k gearne de aquatische levensvorm.”
Iej zeet den ober zik al achter de oren krabben.
- “Wat zea’j toch? Aquatische levensvorm? … Waterdeers, bedool iej?”
Iej nikket ne keer.
- “Dus wo’j dan eandenbörste? Of viske? Garnoalen? Kreeft?”
“Doot mer de eandenbörste.”
Den ober rolt met de ogene. Hee dut nog net neet van ‘zegt dat dan!’
Da’s ongevear etzelfde as Nedersaksisch naamloos ‘dialect’ of ‘streektaal’ neumen. A’j et de gelearden vroagt maakt et gin bal oet. Alle sproaken zint dialekten en andersumme ook. Metene kump der aait dat oetekauwde klisjeezinneke achteran: ‘Ne sproake is een dialekt met een leager en vloot.’ Met andere wöörde: dee wat een ander vakkundig ’n kop of könt doon, magt zeggen wat sproake is en wat neet. Feitelik is ne sproake neet mear as nen riegel klanken. Bevende locht. Dat woarket in iedere sproake etzelfde (behalve geboarensproake). De ene lochtbeving is niks slechter of better as de andere.
En toch. Toch hangt de leu der nog altied een oordeel an. Vuur et geveul is et woord ‘dialekt’ minder weard as ‘sproake’. Dat vernem iej metene as ik skrieve: “Nederlands is et nationale dialekt van Nederland.” Volgens dee verkloaring van hierboaven klopt dat. Mer duur joarenlange inprenting zegt ons et geveul dat een dialekt nen subvorm is, ne ofleide variant, minder van anzeen. Misskien mu’w et Nederlands vanof noe altied zo neumen, dan wen iej der misskien an.
Seed 2018 erkent Nederland et Nedersaksisch officieel as sproakengroep van Nederland. (Symbolisch, mer toch). Iej magt der best greuts op wean. Dat moch ook wal zonder erkenning, mer et gef toch net eaven wat mear börstvuuroet. Doarumme is et ook zo oervervelend en slecht vuur et anzeen as leu et neet bie name neumt. Dat doot vuural de sprekkers zelf. “Ik doe Nederlands, Engels, Duits… en dialect.” Wat vuur dialekt? Woervan?
Duur et neet bie name te neumen, maak iej et anoniem, naamloos, onbedudend. Iej zollen hoaste zeggen da’j der oe vuur skaamt. As of dee doezend joar geskiedenisse en hanzehoogtieden der neet to doot. Doarumme: neumt et Twents, neumt et Riessens, neumt et Nedersaksisch, Platduuts, et is mie net etzelfde. Mer in ieder geval: neumt et bie name!
Martin ter Denge