Orgels Rijssen (20): Evangelische gezangen (3)

RIJSSEN - Na veel geharrewar was de bundel Evangelische Gezangen op 1 januari 1807 een feit.

De provinciale synodes namen telkens maatregelen: Er moest minimaal één psalm gezongen worden, en per dienst ook één gezang. “Weigerachtigheid zou gestraft worden.” Zoals al geschreven: in Enter werd Otto Voortman gestraft: hij werd van oefenaar nog niet opgewaardeerd tot catechiseermeester en ds. Immink dreigde de helft van zijn traktement te verliezen.

Getier
De Afgescheidenen in den lande peinsden er ook niet over gezangen te gaan zingen; Hendrik de Cock typeert de gezangen in 1834 als ‘een Gode onbehagend getier’, en ‘een geheel van 192 Sirenische minneliederen, geschikt om de hervormden, al zingende, van de zaligmakende leer af te trekken en eene valsche leugenleer in te voeren’. Duidelijke taal.

Smijten
En ds. Ledeboer smeet in 1840 in Benthuizen de bundel van de kansel en begroef plechtig, samen met zijn gemeente, de bundel in zijn tuin onder het samenzingen van psalm 68 en 105.

Johannes de Heer 
De Afgescheidenen in Enter en Rijssen zullen ook geen gezangen gezongen hebben. Over de Schildkerk is niet iets expliciets bekend, het is goed mogelijk dat ds. Hattink en met name kandidaat Sels, die de leer der modernen verkondigde, wel gezangen hebben laten zingen. Tijdens ds. Gunning (die in Rijssen stond van 1902 – 1910) kwam in de kerkenraad het verzoek gezangen te zingen.

Weerklank
Het kwam er niet van, hoewel de predikant te kennen gaf dat hij de beslissing aan de kerkenraad liet en niet direct tegen gezangen was. Dat is zo gebleven, al werden de liederen van Johannes de Heer bij het uitgaan van de kerk wel gespeeld. Pas na de invoering van Weerklank (2016) begon men weer schoorvoetend gezangen te zingen.

Mondkapjes
De Evangelische gezangen zagen de welopgevoede burger als dé ideale lidmaat. Gezang 78 getuigt daarvan: ‘De waren Christen de beste burger’. Couplet 2: ‘Zich zijner roeping steeds bewust, Werkt hij in zijnen kring met lust; Hij streeft naar grootheid, geld of goed, Nooit hoger dan hij streven moet.’ Tja, in die tijd was er blijkbaar nog geen louche handel in mondkapjes… De gezangen werden gerangschikt onder 10 thema’s; ook ‘de natuur’ kreeg veel aandacht met titels als o.a. Op de lente, op den zomer, Op den herfst, Op den Winter, In den Oogst, In groote droogte, Bij overvloedigen regen, en In Vrede.

Vervolgbundel
Bekende dichters waren Rhijnvisch Feith, Hieronymus van Alphen, Pieter van de Kasteele Vroegere dichters als Lodensteijn, Sluiter, en Schutte werden toegevoegd. In 1866 kwam ‘de Vervolgbundel op de Evangelische Gezangen’, met een ‘Aanhangsel van den vervolgbundel, bevattende eenige vertaalde Klassieke Liederen’ o.a. van Bernard van Clairvaux, Paul Gerhard, Gustaaf Adolf en Luther. Dat bracht het totaal op 274 gezangen. Het zou 72 jaar duren voor er een nieuwe bundel uitkwam: de Hervormde bundel van 1938.

Gerrit Kraa