Column Jan Visser; Belang

De Vierde nota over de Ruimtelijke Ordening verscheen in 1988. Het was een beleidsstuk met als kern de vraag welke steden zouden mogen doorgroeien. Het rijk vond dat er keuzes gemaakt moesten. Je kon beter de subsidies focussen op enkele sterke regio's, waar een investering een veel groter multipliereffect had. Elke euro geïnvesteerd in de Randstad leverde –tig keer zoveel particuliere investeringen op. Kortom; de oude tegenstelling regio – Randstad en binnen de Randstad Amsterdam tegen Rotterdam. De sterke steden werden stedelijke knooppunten genoemd. Zwolle en Groningen werden knooppunt, Leeuwarden niet. Als je als rijk de bestuurders in de regio gek wilt maken, moet je een nieuw etiketje voor gebieden bedenken en daaraan subsidies verbinden. Bestuurders willen geen gezichtsverlies lijden en gaan volop in de aanval. Ik werkte in die tijd bij de gemeente Leeuwarden en werd gevraagd deel te nemen aan een klein team om een lobby richting Den Haag op te zetten, onder de vlag van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland. Dit had de hoogste prioriteit en we kregen alle vrijheid. Bestuurders deden wat wij vroegen, want het was een puur politieke aangelegenheid. Dat bleek in de avond voor het Kamerdebat. Midden in de nacht kwam er een akkoord tussen de noordelijke en zuidelijke kamerleden; Leeuwarden en Tilburg moesten toegevoegd worden aan de lijst, hetgeen gebeurde. Ondertussen waren de ambtenaren al weer bezig met de Vijfde nota over de Ruimtelijke Ordening, waar de Vinexwijken het criterium voor investeringen werden. Mochten de bestuurders uit de regio een dergelijke actie ondernemen of druist dit in tegen het algemeen, landelijk belang? In Nederland kijkt niemand raar op van een dergelijke lobbycampagne om voor de regio iets te bereiken. Het wordt van de lokale bestuurder verwacht dat hij lobbiet en van het regionale kamerlid dat hij zijn best hiervoor doet, voor en achter de schermen. Nu is dit een duidelijk verhaal; stedelijk knooppunt is een duidelijk doel, maar er zijn natuurlijk ook andere lobbydoeleinden, die soms op en soms over een grens gaan. Nu gebeurt dat – volgens mij – niet vaak in Nederland, maar ik kan mij voorstellen dat sommige kamerleden druk ondervinden vanuit hun achterban, ook wel clientelisme genoemd. Een bestuurder met contacten binnen bepaalde groeperingen wordt gevraagd niet zijn afkomst en afhankelijkheid te vergeten. Bij één van de vorige gemeenteraadsverkiezingen moest een kandidaat-raadslid een printer kopen als tegenprestatie voor een oproep op hem te stemmen. En alle bezoekers kregen een kopje koffie na afloop van de vergadering, waarin hij gefeliciteerd werd met zijn succesvolle campagne. Ik weet niet of dit goed of fout is, maar de enige die een afweging van belangen kan maken is de bestuurder/politicus zelf en dan maken de omstandigheden een groot verschil. Het heeft met je integriteit te maken en dat betekent dat soms een individueel belang het verliest van het algemeen belang, maar het algemeen belang kan ook verliezen van het individuele belang. Het algemeen belang weegt niet per definitie zwaarder dan het individuele belang. We mogen blij zijn met de bereikbaarheid van onze volksvertegenwoordigers en alleen de laatste kan uitmaken op welke wijze hij tegemoet komt aan een hulpvraag. -Jan Visser